GUATR

---

Tiroid bezinin herhangi bir nedenle büyümesine guatr diyoruz. Tiroid bezinin büyüklüğü sağlıklı kişilerde de bazı farklılıklar gösterir. Bu farklılıkların nedenleri aşağıda verilmiştir:

Tiroid bezi büyüklüğünü belirleyen faktörler:

Beyinde bulunan hipofiz bezinden salgılanan TSH hormonu tiroid bezinin büyümesini etkiler. Aşırı salgılanan TSH hormonu tiroid bezini uyararak büyümesini sağlar; buna karşılık TSH az salgılanırsa bu defa tiroid bezi küçük kalır. 

Kişinin gıda veya içilen sularla aldığı iyot miktarı da tiroid bezi büyüklüğünü etkilemektedir. İyot alımı yetersiz olunca tiroid bezinde büyüme olmaktadır.

Selenyum elementi de tiroid hormon metabolizmasında önemli rol oynar. Selenyum mineralinin az alındığı durumlarda kanda TSH ve T4 hormonu yükselir, fakat T3 hormonu düşer. İyot yetmezliği ile birlikte selenyum eksikliği varsa iyot yetmezliğine bağlı hastalıklar daha şiddetli olarak ortaya çıkmaktadır. 

Vücut ağırlığı veya büyüklüğü ile tiroid hacmi arasında ilişki vardır. Özellikle vücudun yağsız kısmı ile tiroid hacmi arasında ilişki olduğu gösterilmiştir. Erkeklerde tiroid hacminin kadınlardan fazla olması ise erkeklerin vücut ağırlığının daha fazla olması ile açıklanmaktadır.

Doğum sayısı da tiroid bezinin büyüklüğünü etkiler. Gebelikte tiroid hacminde artma olmaktadır. Doğum sayısı arttıkça tiroid hacmi artmaktadır. Bu durum özellikle iyot yetmezliği olan bölgelerde daha fazladır. 

Sigara içenlerde tiroid bezinin daha büyük olduğu saptanmıştır. Sigara içenlerin kanlarında tiroid hormonu üretimini engelleyen tiyosiyanat isimli bir maddenin düzeyi artar. Artan tiyosiyanat hem kandaki iyotun tiroid bezi tarafından tutulmasını önler hem de tiroid hormon oluşumunu azalttığından hipofiz bezinden TSH salınışı artarak daha fazla hormon üretilmesi sağlanmaya çalışılır. Artan TSH hormonu ise bu defa tiroid bezinde büyüme yapar. Sigara içenlerde bu nedenle guatr sıklığı daha fazladır. 

Tiroid bezinde adet dönemine göre kadınlarda değişiklikler olur. Tiroid hacmi iki adet kanaması arasındaki dönemin ilk yarısında yaklaşık % 50 kadar artabilmektedir. İki adet arasındaki zamanın ikinci yarısında (luteal faz) bu artış geriye döner ve bez eski haline döner. Bu hacim değişiklikleri östrojen hormonunun tiroid bezindeki kanlanmayı etkilemesine bağlı olarak oluşmaktadır. 

Genetik faktörler: Yukarıda sayılan nedenler içinde en önemlisi genetik faktörlerdir. Tiroid bezindeki büyüklük % 71 oranında genetik olarak belirlenmektedir. Guatrın bazı ailelerde sık görülmesi de bunu desteklemektedir. İyot yetmezliği olmayan bölgelerde saptanan guatrın nedeni genetik faktörler yani anne ve babamızdan gelen kalıtımdır. 

Alkol fazla içenlerde ise ilginç olarak guatr daha az görülmektedir. Alkolün guatr sıklığını nasıl azalttığı tam bilinmemektedir; bu büyük olasılıkla alkolün tiroid bezi için direk toksik etkisine bağlıdır. 

Doğum kontrol hapı kullanan kadınlarda tiroid bezi hacmi daha küçük bulunmuştur. 

Şekil ’de normal tiroid bezi ile büyümüş olan tiroid bezi kıyaslanarak sembolize edilmiştir.

Tiroid bezi büyümeleri yani guatr 3 şekilde olabilir:

1- Basit Guatr: Tiroid hormonları normaldir. Bez içinde nodül yoktur. Tiroid bezinde büyüme vardır. Bu nedenle buna basit guatr adı da verilir.

2- Nodüler guatr: Tiroid bezi büyür ancak bez içinde nodül dediğimiz nohut veya leblebi büyüklüğünde yumrular vardır. Nodüler guatrda tiroid hormonları normal veya artmış olabilir. 

3- Dalan Guatr (Torasik veya Plonjan Guatr): Tiroid bezinin göğüs kafesi içine doğru büyümesi ve göğüs kafesi içine girmesi veya dalmasıdır. 

Salgıladığı tiroid hormonları normal olduğu halde büyümüş tiroid bezine basit guatr denir. İçerisinde nodül olmadan tiroid bezinin olduğu gibi büyümesine düz veya basit guatr denir. Guatrın içinde nodüller varsa bunlara bu defa nodüler guatr denir. İyot yetmezliği dünyada en sık guatr nedenidir. İyot yetmezliği nedeniyle oluşan guatr ilk yıllarda düz bir büyüme şeklindedir; yani içinde nodül yoktur. Çocukluk ve ergenlik döneminde guatrda nodül pek bulunmaz. Ancak tedavi edilmez ve iyot eksikliği devam ederse ileri yaşlarda guatr hem büyür hem de içinde nodüller oluşur. Bu nodüller ileride aşırı hormon salgılama özelliği kazanarak hipertiroidi dediğimiz kanda tiroid hormonlarının aşırı çalışmasına neden olabilirler.

 İyot yetmezliğine bağlı guatrı olan kişilerin kanlarında T3 hormonu hafif artar, TSH hormonunda biraz artış olabilir ve T4 hormonu biraz düşük çıkar. 

Bir toplumda 6-12 yaş arası çocukların % 5’den fazlasında basit guatr varsa buna endemik (yaygın) guatr denir. Endemik guatr iyot yetmezliği olan bölgelerde sık görülür. Bu oran % 5 den az olursa sporadik (seyrek görülen) guatr ismi verilir. Sporadik guatr ise iyot yeterli bölgelerde görülür.

Guatr kadınlarda erkeklerden 4-5 kat daha fazla görülür. Gençlik çağında da kızlarda erkeklere göre daha fazla görülür. Türkiye’de guatr sıklığı bölgelere göre değişmek üzere % 5-56 arasında değişmektedir. Görüldüğü gibi bu çok yüksek bir orandır. 

İyot yetmezliği olan bölgelerde guatr daha fazladır. Özellikle dağlık bölgelerde toprakta iyot az olduğundan guatr daha fazla görülür. Bilinenin aksine kara lahana yenmesiyle guatr oluşumu arasında bir ilişki yoktur.

Selenyum yetmezliği de ülkemizde önemli bir problemdir. Yaptığımız bir çalışmada guatrlı kişilerde selenyum düzeyinin düşük olduğunu saptadık. 

Suda bulunan perklorat ve kadmiyum fazlalığı da guatra neden olabilmektedir. Pillerle bulaşmış sularda kadmiyum yüksektir ve guatr ortaya çıkar.

Demir eksikliği olan kişilerde de guatr sıklığında artış vardır. 

Ergenlik çağındaki çocuklarda bazen guatr oluşur ve buna adölesan veya ergenlik guatrıdenir. Ergenlik döneminde artan hormon ihtiyacını karşılamak için tiroid bezi biraz büyür ve guatr oluşur. Daha sonra bu guatr çoğu çocukta veya gençte kaybolur. 

Yalancı guatr ise tiroid bezinin doğuştan normal yerleşim yerinden biraz yukarıda olması ve özellikle ince boyunlu kadınlarda guatr varmış izlenimi vermesidir. Yapılacak ultrasonda tiroid hacminin artmadığı ve guatr olmadığı ortaya konur. 

Gebelikte ve menopoz döneminde de tiroid büyüklüğü artar ve guatr oluşabilir. 

İyot yetmezliği fazla olan kadınlarda gebe kalma ve çocuk doğurma sıklığı azalır. İyot yetmezliği üremeyi engelleyebilmektedir. Bu nedenle çocuğu olmayan kadınlarda iyot yetmezliği olup olmadığı araştırılmalıdır. 

Guatrın ailesel özellik gösterdiği bilinen bir gerçektir. Bazı ailelerde guatr fazla görülür. Yapılan çalışmalar guatr gelişiminde kalıtımsal geçişin iyot yetersizliği olan bölgelerde yaşayan kadınlarda %39 oranında, iyodun yeterli alındığı bölgelerde yaşayanlarda ise % 82 oranında olduğunu ortaya koymuştur. a big sale, on-site celebrity, or other event? Be sure to announce it so everybody knows and gets excited about it.